สวัสดิการเงินอุดหนุนเด็กเล็กถ้วนหน้า(2):เงินอุดหนุนเด็กช่วยยกระดับชีวิตแม่,เด็ก,ผู้สูงอายุได้อย่างไร

ภาพประกอบโดย การะเกต์ ศรีปริญญาศิลป์

“ผัวเมียจนตรอก ตกงานไร้เงิน เข้าห้างลักนมผง ส่งให้แม่เลี้ยงลูกวัย 8 เดือน”

“แม่ลูก 4 จำใจขโมยของห้างย่านสำโรง ตัดพ้อชีวิต ไม่มีเงินแม้ซื้อนมให้ลูก”

ทั้งสองประโยคข้างบนคือพาดหัวข่าวที่อยู่บนสำนักข่าวออนไลน์ซึ่งเกิดขึ้นเมื่อปี 2562-2464

คดีที่เกิดขึ้นนี้ไม่ใช่ครั้งแรกๆที่เป็นข่าวในสังคมไทย ผู้เขียนจำได้ว่าข่าวการขโมยนมผงเด็กนั้นเกิดขึ้นมาอย่างยาวนานและต่อเนื่องแทบทุกปี ซึ่งในหลายๆครั้งก่อให้เกิดข้อถกเถียงของคนในสังคมว่ารัฐควรหรือไม่ควรดำเนินคดีต่อผู้ต้องหาที่ลักนมผงเด็ก แต่ข้อสังเกตของผู้เขียนคือ เมื่อเกิดคดีทำนองนี้ เรามักจะไม่ค่อยเห็นการพูดถึงต้นตอของปัญหากันอย่างจริงจัง ว่าอะไรทำให้ผู้หญิงต้องตกเป็นผู้ต้องหาในคดีลักทรัพย์

บทความนี้จึงอยากชวนผู้อ่านมาทำความเข้าใจว่าการเลี้ยงเด็กนั้นไม่ใช่แค่หน้าที่ของคนเป็นแม่เท่านั้น แต่รัฐที่มีสวัสดิการเพื่อเด็กจะช่วยให้ประชากรในประเทศทั้งแม่และเด็กดีขึ้นได้อย่างไร

เลี้ยงเด็กแรกเกิดหนึ่งคนต้องจ่ายค่าอะไรบ้าง?

เคยคิดกันไหมว่า หากจะเลี้ยงเด็กแรกเกิดสักคน ค่าใช้จ่ายรายเดือนนั้นมีอะไรบ้าง เมื่อมีโอกาสได้คุยญาติของผู้เขียนคนหนึ่งซึ่งเป็นแม่ลูกอ่อนว่าเธอมีภาระต้องจ่ายค่าอะไรบ้างสำหรับเด็กวัยเกือบหนึ่งขวบ เธอเล่าให้ฟังว่า หลักๆเลยคือนมผงสำหรับเด็ก ก่อนหน้าที่จะให้เด็กกินนมผง เธอปั๊มนมแม่ให้ลูกกิน แต่หลังพ้นระยะที่เด็กจะต้องได้รับนมแม่มาแล้ว เธอจึงเปลี่ยนมาให้นมผงแทน เพราะเธอเองต้องกลับไปทำงานเต็มเวลา ดังนั้นค่าใช้จ่ายก่อนที่จะเริ่มซื้อนมผงเด็ก เธอต้องจ่ายเงินซื้อเครื่องปั๊มนม ถุงใส่นมสำหรับแช่ช่องฟรีซ ซึ่งใช้ได้ไม่กี่ครั้งก็แตกหรือรั่ว ทำให้ต้องซื้อมาเปลี่ยนเรื่อยๆ เธอเล่าว่าถ้าเธอไม่มีเงินเดือนจากงานประจำ ก็ไม่รู้เหมือนกันว่าจะเอาเงินจากไหนไปซื้อเครื่องปั๊มนมที่มีคุณภาพดีและถุงเก็บน้ำนม รวมไปถึงตู้สำหรับแช่นมด้วย

เมื่อถามว่า ราคานมผงสำหรับเด็กอยู่ที่กี่บาทและใช้ได้กี่วันต่อหนึ่งกล่อง เธอบอกว่าหลายร้อยบาท เดือนหนึ่งก็ตกพันกว่าบาท เพราะนมผงกล่องหนึ่งไม่ได้ใช้ได้นานถึงเดือน เดือนหนึ่งจึงต้องซื้อหลายกล่อง หนึ่งกล่องกินได้แค่ไม่กี่วันก็หมดแล้ว

เมื่อถามต่อไปว่าแล้วได้เงินอุดหนุนที่รัฐจัดสรรให้เดือนละ 600 บาทหรือไม่ เธอตอบว่าไม่ได้ลงทะเบียน เพราะว่าต้องใช้เอกสารในการลงทะเบียนยุ่งยาก เธอเลยใช้สิทธิประกันสังคมแทน ผู้เขียนเลยถามต่อว่า ถ้าหากรัฐให้ทุกคนโดยไม่ต้องมีเงื่อนไขเรื่องรายได้ เธอคิดอย่างไร เธอตอบว่ารัฐควรให้เงินกับเด็กทุกคนโดยไม่มีเงื่อนไขและควรเพิ่มวงเงินด้วย เพราะจำนวนเงินที่รัฐให้นั้นน้อยจนเกินไป ซื้อนมผงกล่องหนึ่งก็จะหมดแล้ว อย่างน้อยเดือนละ 1200 บาทก็ยังดีกว่า

บางคนอาจตั้งคำถามว่า ทำไมแม่ต้องให้ลูกกินนมผง ทำไมไม่ปั๊มนมเอง จากการสอบถามแม่ลูกอ่อนคนดังกล่าว เธอเล่าให้ฟังในฐานะคนที่ทำอาชีพเป็นพยาบาล ว่าไม่ใช่แม่ทุกคนจะมีน้ำนมให้ลูกกิน และบางคนก็ต้องไปทำงาน ไม่มีเวลามาปั๊มนม และแม่หลายคนก็ไม่มีรายได้มากพอจะซื้อเครื่องปั๊มนมกับถุงใส่น้ำนมหรือกระทั่งตู้แช่น้ำนมเพื่อให้เก็บไว้กินได้หลายวัน การซื้อนมผงจึงเป็นทางเลือกหนึ่ง และนมผงที่ขายกันตามท้องตลาดก็ราคาแพงเกินกว่าที่จะหาซื้อได้ ทำให้แม่ที่ยากจนต้องเอานมข้นผสมน้ำให้ลูกกินและแม่บางคนก็ต้องก่ออาชญากรรมเพียงเพราะต้องการขโมยนมผงไปให้ลูกที่รออยู่ที่บ้าน

เมื่อผู้หญิงเข้าไม่ถึงสวัสดิการเงินอุดหนุนเด็ก

อย่างที่กล่าวไปในตอนต้น เมื่อแม่ยากจนไม่มีรายได้ เข้าไม่ถึงสวัสดิการของรัฐ แต่การเลี้ยงลูกก็ถูกผลักให้เป็นภาระของผู้หญิง โดยเฉพาะเมื่อผู้หญิงหย่าร้างหรือเลิกรากับสามี กลายเป็นแม่เลี้ยงเดี่ยว การต้องหารายได้ไปด้วย เลี้ยงลูกไปด้วย จึงกลายเป็นภาระสองเท่าที่ผู้หญิงต้องแบกรับ และหลายครั้งเราจะพบว่าผู้หญิงจำนวนมากตัดสินใจเดินเข้าสู่วงการค้ายาเสพติด ซึ่งส่วนหนึ่งก็เพราะต้องการหารายได้เพื่อมาจุนเจือครอบครัว สถิติของผู้หญิงในเรือนจำที่ติดคุกเพราะคดียาเสพติดจึงมีสูงมากและหลายคนติดคุกโดยที่ยังมีลูกเล็กอยู่ที่บ้าน ทำให้ผู้สูงอายุต้องรับภาระในการเลี้ยงดูเด็กต่อไปโดยขาดผู้หารายได้หลัก

ผู้เขียนเคยมีโอกาสเข้าไปทำงานในเรือนจำกับผู้ต้องขังคดียาเสพติดในหลายจังหวัด ข้อมูลที่พบหลายครั้งจากการให้สัมภาษณ์ของผู้ต้องขังหญิง จะพบว่ามีการพูดถึงภาระในการดูแลคนในครอบครัว ไม่ว่าจะเป็นผู้สูงอายุหรือลูกๆของพวกเธอ บางคนตัดสินใจรับงานขนยาเสพติดเพราะต้องการนำเงินไปรักษาแม่ที่ป่วยหนักหรือบางคนก็จำใจทำงานเพราะต้องการให้ลูกมีชีวิตที่ดีขึ้น คำถามสำหรับผู้เขียนคือ ถ้าหากเรามีสวัสดิการสำหรับผู้หญิงที่มีลูกซึ่งสามารถเข้าถึงได้อย่างไม่มีเงื่อนไข ชีวิตของผู้หญิงหลายคนก็อาจไม่ต้องไปจบลงในเรือนจำใช่หรือไม่ ปัญหาอาชญากรรมที่ผู้หญิงเข้าไปมีส่วนร่วมก็จะลดลงใช่หรือไม่

นอกจากเรื่องปัญหาอาชญากรรมที่เกิดกับผู้หญิง ยังมีเรื่องปัญหาของพัฒนาการของเด็กที่ล่าช้าอีกด้วย เพราะเมื่อไหร่ก็ตามที่ผู้หญิงต้องแบกภาระในการหารายได้ ดูแลเด็กและผู้สูงอายุในบ้าน หรือเมื่อรายได้ไม่เพียงพอต่อภาระในครอบครัว การใช้เวลาส่วนใหญ่ไปกับการที่ต้องออกไปทำงานนอกบ้าน ย่อมทำให้การจัดหาอาหารสำหรับเด็ก การสร้างเสริมพัฒนาการของเด็กตามวัย มีความยากลำบากตามไปด้วย ซึ่งจะส่งผลต่อพัฒนาการของเด็กต่อไปในอนาคต ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของสุขภาพทางร่ายกายหรือจิตใจ

อะไรบ้างคืออุปสรรคที่ทำให้ผู้หญิงเข้าไม่ถึงสวัสดิการเงินอุดหนุนเด็ก

ปัจจุบัน ประเทศไทยมีนโยบายสวัสดิการเงินอุดหนุนเด็กเล็กตั้งแต่แรกเกิดจนถึง 6 ปี โดยรัฐจะสนับสนุนเงินจำนวน 600 บาท ต่อเดือน แต่อุปสรรคที่สำคัญในการเข้าถึงสวัสดิการนี้ คือต้องมีการ ลงทะเบียนสำหรับครอบครัวที่มีรายได้ต่ำตามเกณฑ์ที่กำหนดไว้เท่านั้น ไม่ใช่เป็นการให้สวัสดิการแบบถ้วนหน้าทุกคน ดังนั้นสิ่งที่เกิดขึ้นคือผู้ดูแลเด็ก ไม่ว่าจะเป็นผู้หญิงที่เป็นแม่ของเด็กหรือผู้ดูแลเด็กคนอื่นๆ เช่น ญาติหรือผู้อุปการะเด็กไม่สามารถเข้าถึงเงินอุดหนุนตรงนี้ได้ เพราะมีอุปสรรคหลายอย่างในการพิสูจน์ว่ายากจนสมควรที่จะได้รับความช่วยเหลือ เช่น เรื่องเอกสารราชการที่มีขั้นตอนยุ่งยาก ต้องมีคำร้องขอลงทะเบียน มีใบรับรองสถานะของครัวเรือน มีผู้รับรอง ต้องแจ้งรายละเอียดเงินรายได้คนในครอบครัวเพื่อพิจารณาว่าเข้าเกณฑ์เป็นครอบครัวที่มีรายได้ต่ำพอหรือไม่

โดยเฉพาะในพื้นที่ห่างไกล ที่ผู้ดูแลเด็กอาจจะเข้าไม่ถึงระบบราชการของรัฐ ตกสำรวจไปจากเจ้าหน้าที่รัฐ รวมไปถึงการสื่อสารที่ไม่ทั่วถึงและภาษาที่อาจไม่ครอบคลุมกลุ่มที่ไม่ได้ใช้ภาษาไทยเป็นหลัก ไม่ว่าจะเป็นกลุ่มผู้หญิงชนเผ่าพื้นเมือง กลุ่มผู้หญิงมุสลิมในสามจังหวัดชายแดนใต้ ทำให้กลุ่มที่เป็นชายขอบเหล่านี้ไม่สามารถเข้าถึงสวัสดิการช่วยเหลือตรงนี้ได้

นอกจากอุปสรรคเรื่องของระบบ เอกสารที่ยุ่งยาก เกณฑ์ที่ตั้งไว้เฉพาะผู้มีรายได้น้อย ยังมีปัญหาเรื่องการเดินทางไปลงทะเบียนสำหรับผู้ที่อยู่ในพื้นที่ห่างไกล การไม่มีเวลาไปลงทะเบียนเพราะต้องทำงานหาเช้ากินค่ำ ก็ทำให้โอกาสที่จะได้รับสวัสดิการตรงนี้ลดลงไปด้วย

โดยเฉพาะในสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด 19 พ่อแม่หลายคนตกงานขาดรายได้ ส่งผลกระทบต่อผู้ดูแลเด็กเป็นอย่างมาก การจัดสรรงบประมาณเพื่อสวัสดิการเด็กแบบถ้วนหน้าจะทำให้ผู้ดูแลเด็ก โดยเฉพาะผู้หญิง ได้รับการช่วยเหลือแบ่งเบาภาระในการใช้จ่ายเพื่อดูแลเด็กได้มากขึ้น

สวัสดิการเงินอุุดหนุนเด็กถ้วนหน้าจะช่วยยกระดับชีวิตแม่และเด็กได้อย่างไร

ถ้าหากรัฐมีสวัสดิการถ้วนหน้าสำหรับเด็กเล็กทุกคน แน่นอนว่าแม่หลายคนที่กำลังเผชิญกับภาวะขาดแคลนรายได้ ย่อมมีเงินสนับสนุนจากรัฐเพื่อนำมาใช้จ่ายในการดำรงชีวิตประจำวัน ไม่ว่าจะเป็นอาหารการกินในบ้าน อุปกรณ์ที่จำเป็นสำหรับดูแลเด็ก การที่รัฐการันตีว่าเด็กจะได้รับเงินอุดหนุนเพื่อที่ผู้ดูแลเด็กจะได้นำเงินตรงนี้ไปใช้จ่ายสำหรับโภชนาการของเด็ก จะทำให้ผู้ดูแลเด็กหรือผู้หญิงที่เป็นแม่ลดภาระค่าใช้จ่ายลง ซึ่งนอกจากจะส่งผลให้มีเงินไปซื้ออาหาร นมผง ที่มีคุณภาพสำหรับเด็กแล้ว ยังส่งผลต่อสภาพจิตใจ ลดความเครียดของสภาวะขาดรายได้ ไม่มีเงินไปซื้อนมให้ลูกกินอีกด้วย

นอกจากเงินอุดหนุนนี้จะช่วยให้แม่หรือผู้ดูแลเด็กมีรายได้เพิ่มขึ้นสำหรับรายจ่ายที่ต้องจ่ายประจำเพื่อดูแลเด็กแล้ว ตัวเด็กเองก็จะได้รับประโยชน์จากการที่ผู้ดูแลเด็กได้รับการสนับสนุน เช่น พัฒนาการที่สมวัย เนื่องจากได้สารอาหารครบ และแม่เด็กหรือผู้ดูแลเด็กมีเวลาเพิ่มขึ้นในการสร้างเสริมพัฒนาการของเด็ก เพราะจำนวนชั่วโมงทำงานหารายได้อาจจะน้อยลงหรือไม่ต้องทำงานหามรุ่งหามค่ำเพื่อหาเงินมาจ่ายค่านมผงหรือรายจ่ายอื่นๆ และที่สำคัญ อาชญากรรมที่ทำให้ผู้หญิงจำนวนมากที่เป็นแม่ต้องเข้าไปอยู่ในคุกก็จะลดน้อยลง คดีขโมยนมผงจะไม่เกิดขึ้นหากแม่และผู้ดูแลเด็กได้รับเงินอุดหนุนเพียงพอที่จะซื้อนมผงให้ลูกทุกเดือน

การลงทุนกับเด็กจะช่วยแก้ปัญหาสังคมของผู้สูงอายุได้อย่างไร?

นอกจากปัญหาพัฒนาการของเด็ก รายได้ที่ไม่เพียงพอต่อการเลี้ยงดูเด็ก สิ่งที่สังคมไทยกำลังเผชิญและเป็นปัญหาใหญ่อีกเรื่องคือการเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ เมื่อแม่และผู้ดูแลเด็กหรือผู้ที่ทำหน้าที่หารายได้ของครอบครัว จะต้องทำงานเพื่อหาเงินมาให้เพียงพอกับค่าใช้จ่ายของเด็กเล็ก การต้องทิ้งถิ่นฐานไปทำงานที่อื่นที่ไม่ใช่บ้านเกิด หรือการต้องออกไปทำงานนอกบ้านเป็นระยะเวลาที่ยาวนาน ย่อมทำให้ผู้สูงอายุที่อยู่ที่บ้านขาดการดูแลเอาใจใส่ เพราะผู้สูงอายุเป็นอีกหนึ่งกลุ่มเปราะบางที่ต้องการการดูแลเอาใจใส่ใกล้ชิด ไม่ต่างอะไรกับเด็กเล็ก ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของโภชนาการ การดูแลสุขภาพเนื่องจากโรคในวัยชรา สิ่งอำนวยความสะดวกต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นรถเข็น ห้องน้ำ ทางเดิน ที่เหมาะกับผู้สูงอายุ ดังนั้นภาระในการดูแลเหล่านี้เองที่ทำให้ผู้ดูแลครอบครัว หรือผู้ดูแลเด็ก จะต้องรับภาระในการดูแลเพิ่มขึ้น และหารายได้เข้ามาจุนเจือครอบครัวมากขึ้น

นอกจากนี้ เราจะเห็นภาพที่ผู้หญิงจำนวนมากต้องรับภาระเลี้ยงดูทั้งเด็กและผู้สูงอายุ ในขณะที่ผู้ชายออกไปทำงานนอกบ้าน หรือถ้าหากเป็นครอบครัวของแม่เลี้ยงเดี่ยว ผู้หญิงก็จะต้องออกไปทำงานนอกบ้านและฝากให้ผู้สูงอายุเลี้ยงดูเด็กแทน ซึ่งหลายครั้งเราจะได้ยินเหตุการณ์เด็กจมน้ำเสียชีวิต ผู้สูงวัยประสบอุบัติเหตุเสียชีวิตในบ้านเพราะต้องอยู่บ้านลำพัง ซึ่งสาเหตุก็มาจากการขาดแคลนผู้ดูแลกลุ่มคนเปราะบางเหล่านี้เนื่องจากผู้หารายได้หลักในครอบครัวไม่สามารถหารายได้มาจ้างคนดูแลเด็กและผู้สูงอายุแทนได้ ดังนั้นผู้สูงอายุจึงมีความเสี่ยงในการเสียชีวิตเพราะอยู่ลำพังมากขึ้น

นอกจากนี้ยังมีงานวิจัยที่ชี้ให้เห็นว่าเด็กที่ได้รับการดูแลโภชนาการและพัฒนาการที่ดีมีคุณภาพในวัยเด็ก ย่อมส่งผลให้ปัญหาสุขภาพเมื่อเข้าสู่วัยสูงอายุมีน้อยกว่าเด็กที่เติบโตมาอย่างขาดแคลนอาหารและมีพัฒนาการที่ไม่สมบูรณ์ เพราะอย่าลืมว่าเด็กทุกคนจะต้องเติบโตและแก่ชราไปเรื่อยๆ ถ้าหากรัฐเริ่มลงทุนกับเด็กเล็กตั้งแต่เริ่มต้น เด็กจะเติบโตมาเป็นประชากรที่มีคุณภาพทั้งร่างกายและจิตใจ และย่อมส่งผลต่ออัตราการเจ็บป่วยด้วยโรคเรื้อรังหรือปัญหาสุขภาพอื่นๆเมื่อเข้าสู่วัยชรา อีกทั้งเด็กจะเติบโตไปมีศักยภาพที่จะดูแลตัวเองได้มากขึ้นเมื่อเข้าสู่วัยชรา

ดังนั้น สวัสดิการเงินอุดหนุนสำหรับเด็กเล็กถ้วนหน้า จะไม่ใช่แค่การยกระดับคุณภาพชีวิตของแม่ ผู้ดูแลเด็ก และตัวเด็กเท่านั้น แต่จะแก้ปัญหาที่เกิดขึ้นกับสูงอายุได้ด้วยอีกทางหนึ่ง และทั้งหมดนี้ย่อมส่งผลต่อคุณภาพของประชากรที่จะเป็นกำลังสำคัญในการพัฒนาประเทศต่อไป

ร่วมลงชื่อผลักดันสวัสดิการเด็กเล็กถ้วนหน้าได้ที่ เรียกร้องรัฐให้เงินอุดหนุนถ้วนหน้าแก่เด็กเล็กทุกคน 0-6ปี เดือนละ 600บาท

หมายเหตุ : บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของแคมเปญผลักดันสวัสดิการเด็กเล็กถ้วนหน้า ดูเพิ่มเติมที่ the read

บทความอ่านประกอบ

ผัวเมียจนตรอก ตกงานไร้เงิน เข้าห้างลักนมผง ส่งให้แม่เลี้ยงลูกวัย 8 เดือน https://www.thairath.co.th/news/local/north/1993163

แม่ลูก 4 จำใจขโมยของห้างย่านสำโรง ตัดพ้อชีวิต ไม่มีเงินแม้ซื้อนมให้ลูก https://www.sanook.com/news/7848347/

เสนอรัฐใช้เงินกู้ 700,000 ล้าน ร่วมจัดสรรเงินอุดหนุนเด็กถ้วนหน้า https://news.thaipbs.or.th/content/304634

โควิด ‘ครอบครัวเดือดร้อน’ เงินอุดหนุนเด็กถ้วนหน้าฯ รอไม่ได้!https://www.matichon.co.th/local/quality-life/news_2558432

ยังไม่ขยาย ‘เงินอุดหนุนเด็กแรกเกิด’ จ่ายถ้วนหน้า https://www.matichon.co.th/local/news_2794729

องค์กรเด็ก 301 แห่ง วอนรบ.ปรับเงินอุดหนุนเด็กเล็กเป็นแบบถ้วนหน้า บรรเทาทุกข์โควิด-19 รอบใหม่ https://workpointtoday.com/childgrant-2021/

สรุปเสวนา: พ.ร.บ.งบประมาณปี 2565 สวัสดิการเงินอุดหนุนเด็กเล็กถ้วนหน้า อยู่ตรงไหน? https://prachatai.com/journal/2021/05/93201

สวัสดิการเด็กเล็ก ทำไมต้องถ้วนหน้า https://tdri.or.th/kids-welfare/